Amapá to niewielki i trochę zapomniany stan na północy Brazylii. Prawie całą jego powierzchnię pokrywa amazoński las deszczowy. Magnesem na turystów jest przyroda oraz zjawisko pororoki – kilkumetrowej fali na rzece Araguari.

W skrócie

Stan Amapá leży na północno-wschodnim krańcu Brazylii i graniczy z Gujaną Francuską, Surinamem, stanem Pará oraz Oceanem Atlantyckim. Zajmuje obszar 143 km2, czyli mniej więcej tyle, ile połowa powierzchni Polski i jest 18. pod względem wielkości stanem Brazylii. Liczba jego mieszkańców wynosi ok. 800 tys., co plasuje stan Amapá na przedostatnim miejscu w kraju – mniej mieszkańców ma tylko stan Roraima.

W indiańskim języku tupi słowo „amapá” oznacza „miejsce, gdzie pada deszcz”. Jednak w języku nheengatu, spokrewnionym z tupi, znaczenie jest już zupełnie inne: „ziemia, która się kończy” lub „wyspa”. Niektórzy twierdzą, że nazwa stanu pochodzi z języka aruaque, gdzie oznacza nazwę występującego w tym regionie drzewa. Pewne jest zatem tylko to, że nazwa pochodzi z jednego z języków indiańskich.

Największym miastem stanu Amapá jest jego stolica, Macapá, licząca ponad 470 tys. mieszkańców. Drugie największe miasto, Santana, ma 115 tys. mieszkańców, a kolejne miasta nie przekraczają liczby 100 tys. mieszkańców. W składzie etnicznym przeważają „pardos” (potomkowie różnych ras). Odsetek Indian wynosi 2% i przekracza brazylijską średnią (0,5%), ale to i tak niewiele jak na stan położony na terenie Amazonii.

Wkład stanu Amapá do gospodarki brazylijskiej jest niewielki i wynosi ok. 0,2%. Podstawę ekonomii stanu stanowią usługi, a przemysł i rolnictwo w znacznie mniejszym stopniu. Większość powierzchni stanu porasta amazoński las deszczowy, prawie w całości nienaruszony – wycięto zaledwie 2%. Na wybrzeżu można spotkać lasy mangrowe i bagna, występujące na połączeniu słodkiej i słonej wody. Znaczna część rzek przepływających przez stan Amapá kończy swój bieg w Amazonce bezpośrednio w Atlantyku.

Występuje tu wilgotny klimat równikowy bez wyraźnej pory suchej. Średnia roczna suma opadów do 2500 mm, z czego najwięcej pada na wybrzeżu, natomiast w interiorze, a zwłaszcza na terenach wyżynnych i górzystych, opady wynoszą ok. 1000 mm. Średnie roczne temperatury przekraczają 20 stopni, a wilgotność powietrza 85%.

Historia

Pierwszymi mieszkańcami stanu Amapá byli Indianie, a ślady ich bytności są do dzisiaj badane na stanowiskach archeologicznych, takich jak park archeologiczny Solstício z obserwatorium astronomicznym Calçoene, porównywany do angielskiego Stonehenge. Pierwszym Europejczykiem, który zapuścił się w leśne ostępy stanu Amapá był hiszpański żeglarz Vicente Yáñez Pinzón, który w 1499 roku przemierzał Amazonkę. W 1637 roku obszar obejmujący dzisiejszy stan Amapá został włączony do kapitanii Cabo do Norte (a następnie do kapitanii Grão-Pará) i przekazany Portugalczykowi Bento Manuel Parente, jednak portugalska kontrola nad regionem była wciąż narażona na niebezpieczeństwo płynące ze strony angielskich, holenderskich i francuskich najeźdźców.

Amapá graniczy z Gujaną Francuską, skąd Francuzi atakowali sąsiednie terytorium, nie przestrzegając nawet postanowień Pokoju Utrechckiego z 1713 roku, który ustanawiał granicę na rzece Oiapoque. Dopiero w 1900 roku, gdy komisja arbitrażowa z Genewy przyznała prawo do spornego terytorium Brazylii, Francuzi uznali jej decyzję. Amapá nazywała się wówczas Araguari i była częścią stanu Pará. Odłączyła się w 1943 roku, a status stanu uzyskała w 1988 roku. W XIX wieku na terenie stanu Amapá odkryto złoto, pozyskiwano tu również kauczuk, tak jak w pozostałych częściach Amazonii. W 1945 roku w okolicach miejscowości Serra do Navio odkryto złoża manganu, który wydobywa się do dzisiaj.

Informacje dla turystów

Stan Amapá nie jest może turystyczną mekką, ale jest tu kilka wyjątkowych miejsc, którym warto się przyjrzeć. Już sam fakt, że występuje tu tak dobrze zachowany las deszczowy, może zainteresować ekoturystów i miłośników przyrody.

  • Macapá – stolica i największe miasto stanu jest położone nad Amazonką, a poza tym dokładnie na linii równika. To położenie przyciąga do miasta dziesiątki tysięcy turystów, którzy chcą zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie ze wzniesionym na równiku pomnikiem. Gdy już pstrykniemy sobie fotkę z Monumento Marco Zero, możemy udać się na zwiedzanie fortecy Fortaleza de São José, położonej nad brzegiem Amazonki. XVIII – wieczna forteca, wzniesiona rękami Indian oraz czarnych niewolników, jest jedynym obiektem w całym stanie, wpisanym do brazylijskiego rejestru zabytków Iphan. W stolicy warto jeszcze zajrzeć do Muzeum Sacaca, gdzie zapoznamy się z codziennym życiem miejscowych Indian.
  • Pororoca na rzece Araguari – zjawisko występujące podczas przypływu, gdy morskie fale wdzierają się w głąb lądu, napotykając na swojej drodze silny prąd rzeki Araguari. W pewnym momencie ocean wygrywa i tworzy się wysoka na nawet 6 metrów fala, z którą chcą się zmierzyć najodważniejsi surferzy. Pororoca to zjawisko, które jest wielką atrakcją turystyczną w regionie.
  • Park Narodowy Tumucumaque – największy park narodowy w Brazylii o powierzchni prawie 4 mln hektarów i największy obszar chroniony lasu równikowego na świecie. Jedzie się tam z Macapy przez 100 km drogą asfaltową, a kolejne 100 km drogą żwirową i fakt, że park jest położony na odludziu sprawia, że można tam wciąż podziwiać nienaruszoną przyrodę. Agencje turystyczne ze stolicy stanu oferują wycieczki do parku po bardzo słonych cenach.
  • Park Narodowy Cabo Orange – park położony na północnym krańcu stanu, na granicy z Gujaną Francuską i w odległości ponad 500 km od stolicy stanu. Płynie tu jedna z większych i ważniejszych rzek regionu, Oiapoque, a w pobliżu znajdują się rezerwaty Indian.

Zdjęcie: Pedro Paulo Alemanha