Axé, pagode, samba reggae – czy jesteście w stanie rozpoznać różne gatunki muzyki brazylijskiej? Wiadomo, że najpopularniejsza jest samba, ale przecież istnieje wiele jej odmian i interpretacji. Oto krótki przewodnik po najważniejszych stylach z Bahia.
Samba
Samba z Bahia jest starszą siostrą samby z Rio de Janeiro, która oficjalnie narodziła się w 1916 roku, wraz z powstaniem utworu “Pelo telefone” (zresztą do Rio sprowadził sambę nie kto inny, tylko właśnie baianos). Samba z Bahia powstała ok. 1860 roku w regionie Recôncavo w interiorze stanu Bahia i różni się od tej samby, którą znamy z karnawału na Sambodromie.
Podstawowa różnica wynika z faktu, że na muzykę w Bahia ogromny wpływ miała i wciąż ma kultura afrykańska – w muzyce wyrażana przez dźwięk afrykańskich drewnianych bębnów (atabaques), natomiast nie usłyszymy tu instrumentów elektronicznych.
“Mówi się, że baiano tańczy sambę za pomocą bioder, a carioca używa do tego stóp” – wyjaśnia dziennikarz i DJ Luciano Matos.
Odmianą samby, charakterystyczną dla stanu Bahia jest samba reggae i jak sama nazwa wskazuje, powstała z połączenia samby i jamajskiego reggae. Ten styl jest naznaczony kulturą afrykańską, stąd też bywa często mylony z axé (patrz niżej). Przedstawicielami gatunku samba reggae na brazylijskiej scenie muzycznej są zespoły Olodum i Ilê Aiyê, które występują również podczas karnawału.
Przykład samby z Bahia
Samba reggae
Pagode
Pagode jest przez niektórych uważana za muzykę dla biednych. Wiele zespołów grających pagode wywodzi się z ubogich dzielnic Salvadoru, dlatego klasa średnia i wyższa ma o tym gatunku muzycznym niskie mniemanie – uważają, że to muzyka dobra dla służących. Nie pomaga również fakt, że teksty piosenek bywają dość frywolne, żeby nie powiedzieć wulgarne i odnoszą się bezpośrednio do seksu lub też bywają obraźliwe dla kobiet.
Pagode z Bahia wywodzi się od samby, jednak łączy w sobie również inne style muzyczne, na przykład funk. Obecne są tu także instrumenty elektroniczne. Jak najłatwiej odróżnić sambę od pagode, podpowiada dziennikarka muzyczna Maira Azevedo: “Można na przykład obserwować tańczących – jeśli tańczą do tej samej choreografii, to znaczy, że to jest pagode”. Wystarczy wspomnieć hity zespołu É O Tchan – choreografia odgrywała tam ważną rolę.
Styl pagode z Rio różni się od tego z Bahia, mówi o tym muzyk Jonga Cunha: “pagode z Rio jest bardziej powolna, nasza jest rytmiczna, co zawdzięczamy wpływom samba de roda i śpiewom z candomblé. Gdy słychać pagode, nikt nie pozostanie w miejscu, wszyscy ruszają w tany”.
Przykład pagode z Bahia
Arrocha
Nie od dziś wiadomo, że łatwiej jest śpiewać o złamanym sercu niż o szczęśliwej i odwzajemnionej miłości. Styl arrocha służy właśnie temu, żeby żalić się na problemy sercowe i spełnia podobną funkcję, jak muzyka sertaneja w innych częściach kraju. W Bahia sertaneja się nie przyjęła, prawdopodobnie dlatego, że baianos mieli już swoją arrocha, która wystarczająco wyrażała ich uczucia. Nie potrzebowali nic więcej.
Arrocha powstała już w latach 70-tych, ale pod tą nazwą występuje dopiero od jakichś 16 lat. Narodziła się w 2001 roku w mieście Candeias w stanie Bahia, a dwa lata później piosenki z tego gatunku królowały już na listach przebojów w całym stanie. Arrochę można tańczyć, niektóre utwory rytmem przypominają nieco forró – a można po prostu jej słuchać, zalewając się łzami.
Przykład arrocha z Bahia
Axé
Axé jest pojęciem tak szerokim, że niektórzy muzycy i eksperci uważają, że to nie jeden, ale cała grupa gatunków muzycznych – styl muzyczny na miarę tropicália czy bossa nova, bo zawiera w sobie wiele interpretacji i adaptacji. Wszyscy są natomiast zgodni co do jednego: axé najlepiej wyraża, czym jest karnawał w Bahia.
Reprezentantką axé jest piosenkarka Daniela Mercury i ona widzi to tak: “Axé to parasol, pod którym skrywa się bezkresny wszechświat możliwości muzycznych. Zatem axé to coś więcej niż rytm – to styl muzyczny, typowy dla karnawału, dla trios elétricos (ciężarówki-platformy, na których występują artyści), który łączy wszystkie rytmy świata: rocka, reggae, funk. Dopóki jest swing, można mówić o axé”.
Axé powstało w latach 50-tych, kiedy to Armandinho, Dodô i Osmar połączyli styl frevo z Pernambuco z forró i gitarą elektryczną. Jako że mowa jest o Bahia, nie mogło zabraknąć rytmów afrobrazylijskich ze szczyptą samba reggae, a także elementów zbliżonych do candomblé. Perkusja zdominowała axé do tego stopnia, że twórcy tekstów zaczęli pisać w ten sposób, aby tekst przypominał rytm bębna.
Termin axé powstał w latach 80-tych i początkowo miał wydźwięk negatywny, ale stopniowo zyskiwał na popularności i teraz kojarzy się głównie z szaleństwem karnawału w Salvadorze. Rytmy axé rozbrzmiewają z wielkich samochodów obładowanych głośnikami, a na platformach występują największe gwiazdy brazylijskiej sceny muzycznej: Ara Ketu, Daniela Mercury, Ivete Sangalo i inni.
Przykład axé z Bahia
Zdjęcie: Pixabay