Oscar Niemeyer na stałe zapisał się na kartach brazylijskiej i światowej architektury, a także w historii Brazylii w ogóle. Jest głównym twórcą Brasilii, miasta innego niż wszystkie.

Pierwsze kroki

Oscar Niemeyer urodził się 15 grudnia 1907 r. w Rio de Janeiro przy ulicy, która została nazwana imieniem jego dziadka, Antônio Augusto Ribeiro de Almeidy, sędziego Sądu Najwyższego. Młody Oscar wiódł beztroskie i zabawowe życie, będąc częstym gościem w barach Lapy, która do dzisiaj jest najbardziej imprezową dzielnicą Rio. Ta beztroska została nieco ograniczona, gdy w wieku 21 lat ożenił się z 18-letnią Annitą Baldo, a dwa lata później na świat przyszła ich jedyna córka, Anna Maria.

Niemeyer studiował architekturę na Akademii Sztuk Pięknych (Escola Nacional de Belas Artes) w Rio de Janeiro, gdzie wykładał Lúcio Costa. Niemeyer tak bardzo podziwiał swojego wykładowcę, że podczas studiów zdecydował się na bezpłatny staż w jego biurze. Współpraca z Costą miała znaczący wpływ na całą karierę Niemeyera. Obaj przyglądali się dziełom architekta francusko-szwajcarskiego pochodzenia, Le Corbusiera i wdrażali jego wizje do swoich projektów. Poznali się zresztą osobiście, pracując wspólnie przy jednym z pierwszych projektów Niemeyera, którym była siedziba Ministerstwa Edukacji i Zdrowia w Rio de Janeiro.

Katedra w Brasilii

Pierwszy projekt

W wieku 33 lat, Oscar Niemeyer miał w końcu okazję stworzyć swoje pierwsze samodzielne dzieło – zespół architektoniczny Pampulha w Belo Horizonte. Prace zlecił mu Juscelino Kubitschek, ówczesny prefekt BH, a późniejszy prezydent Brazylii. Ten sam, który 20 lat później, w 1960 roku zainaugurował nową stolicę, zaprojektowaną przez nikogo innego, tylko Oscara Niemeyera.

Zanim jednak powstała Brasilia, Niemeyer stworzył projekt Pampulha. W jego skład wchodzi kościół św. Franciszka z Asyżu, Muzeum Sztuki, Casa Baile (Sala Balowa), kasyno, jacht klub i inne budynki, w widoczny sposób inspirowane Le Corbusierem. Projekt Niemeyera znalazł się w programie wystawy „Brazil Builds” w nowojorskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej w 1943 roku, zyskał tam bardzo pochlebne opinie i otworzył architektowi drzwi na światowe salony.

Kościół w Pampulha

Brasilia

W kolejnych latach Niemeyer tworzył projekty budynków w Brazylii i za granicą, aż w końcu nadszedł 1957 rok, w którym Niemeyer został wyznaczony przez prezydenta Brazylii Kubitschka na głównego architekta nowopowstającej stolicy. Plan miasta miał być dziełem starego znajomego i mistrza, Lúcio Costy – znany pod nazwą Plano Piloto, gdyż kształtem przypomina samolot lub ptaka w locie.

Spacerując dziś ulicami Brasilii, co krok widzimy budynki zaprojektowane przez Niemeyera – nie może ich zabraknąć na turystycznym szlaku: Katedra Matki Bożej z Aparecidy, oficjalna siedziba prezydenta kraju Palácio da Alvorada, siedziba rządu Palácio do Planalto, budynek Kongresu, budynki ministerstw. Są one dzisiaj pocztówkowymi widokami ze stolicy i spadkiem, jaki zostawił po sobie słynny architekt. 

Kongres Narodowy

Towarzysz architekt

Oscar Niemeyer był aktywnym członkiem Partii Komunistycznej. Przekonania polityczne kosztowały go wiele nieprzyjemnych momentów w życiu i straconych szans w karierze. Dwukrotnie odmawiano mu wizy do Stanów Zjednoczonych: pierwszy raz w 1946 roku i z tego powodu nie mógł skorzystać z zaproszenia Uniwersytetu Yale. Kolejny raz nie dostał wizy w 1953 roku, pomimo tego, że został wybrany na dziekana wydziału projektowania Uniwersytetu Harvarda. 

W 1964 roku, gdy w Brazylii zapanowała dyktatura wojskowa, Niemeyer został zmuszony do emigracji. Jego biuro zostało zniszczone, a klienci się od niego odwrócili. „Życzliwi” podpowiadali, że jego miejsce jest w Związku Radzieckim, jednak on wybrał Francję, gdzie mieszkał i pracował jako architekt od 1965 roku do początku lat 80. Potem wrócił już na stałe do Brazylii. Zmarł w Rio de Janeiro 5 grudnia 2012 roku w wieku 104 lat.

Najsłynniejsze dzieła Niemeyera, poza kompleksem Pampulha oraz Brasilią, to m.in. Muzeum Sztuki Współczesnej w Niterói, Muzeum Oscara Niemeyera w kształcie oka w Kurytybie, budynki w Parku Ibirapuera w São Paulo, Pomnik JK (Juscelino Kubitschka) w Brasilii, Sambodrom w Rio de Janeiro. Pełna lista tutaj https://pt.wikipedia.org/wiki/Lista_de_obras_de_Oscar_Niemeyer