Jego imię jest jednym z symboli brazylijskiej capoeiry. Całe swoje długie życie poświęcił na promowaniu capoeiry Angola, pochodzącej od afrykańskich niewolników. Do dzisiaj ma wielu fanów i naśladowców.

Oryginalne sposoby na zdobywanie przyjaciół

Vicente Ferreira Pastinha urodził się 5 kwietnia 1889 r. w Salvadorze, a więc zaledwie rok po oficjalnym zniesieniu niewolnictwa w Brazylii. Jego ojciec, hiszpański imigrant pracował jako wędrowny handlarz, a matka zajmowała się sprzedażą acarajé (najbardziej popularny bahijski fast food). W dzieciństwie Vicente był prześladowany przez silniejszego chłopca z sąsiedztwa. Pewnego dnia świadkiem pobicia małego Pastinhii był starszy mężczyzna Benedito. Zatrzymał chłopca i zaproponował, że nauczy go kilku sztuczek, które pomogą mu się obronić przed łobuzem. I tak zaczęła się przygoda Pastinhii z capoeirą.

Był to również początek przyjaźni z dawnym agresorem, ponieważ gdy tylko Pastinha spuścił mu manto, tamten zaczął go szanować, a nawet stał się jego wielbicielem. Przez kolejne lata mały Vicente trenował capoeirę pod okiem Benedito, zyskując sławę i uznanie w Salvadorze. 

Pastinha: nauczyciel

Mestre Pastinha miał wyjątkowy dar nie tylko do praktykowania capoeiry, ale też do jej nauczania. W 1941 roku, w wieku 52 lat, założył w Salvadorze na Pelourinho szkołę capoeiry o nazwie Centro Esportivo de Capoeira Angola. Uczniowie nosili czarne spodnie i żółte koszulki, bo w takich barwach występowali zawodnicy ulubionego przez Pastinhę klubu piłkarskiego Esporte Clube Ypiranga.

Pastinha wkrótce stał się jednym z najbardziej znanych i cenionych capoeiristów w Brazylii, spotykał się z zagranicznymi dyplomatami, był członkiem delegacji na festiwal czarnych artystów w Dakarze, w Senegalu – wraz z nim udział wzięli jego najzdolniejsi uczniowie. Niestety dobra passa nie trwała wiecznie. Na stare lata Pastinha podupadł na zdrowiu, prawie zupełnie oślepł, a na dodatek władze miasta podstępnie wyrzuciły go z budynku, gdzie mieściła się jego szkoła. Miał go opuścić pod pretekstem remontu, ale nigdy nie pozwolono mu wrócić. Dzisiaj mieści się tam restauracja.

Ostatnie lata życia Pastinha spędził w przytułku. Zmarł w wieku 92 lat, ale pamięć o nim i capoeirze Angola przetrwała dzięki jego uczniom, z których najbardziej znani to João Grande i João Pequeno. Do dzisiaj wiele szkół capoeiry na świecie, także w Polsce, uczy Angoli, najbardziej tradycyjnej odmiany. Dzięki temu o Pastinhii dowiadują się kolejne pokolenia młodych capoeiristów.

Capoeira Angola

Choć odmian capoeiry jest dziś wiele, to dominują dwa style: Angola i Regional. Starsza i bardziej tradycyjna jest Angola. Regional powstała później, dzięki mestre Bimba. Capoeira Angola wywodzi się od afrykańskich niewolników, sprowadzanych do Brazylii do pracy na plantacjach. W tamtych czasach handlarzy nie obchodziło za bardzo, skąd dokładnie pochodzą niewolnicy, wszystkich ładowanych na statki w Luandzie nazywano „czarnymi z Angoli”. 

Nazwa „capoeira Angola” pojawia się w źródłach już w 1920 roku, ale dopiero szkoła założona przez mestre Pastinhę w 1941 roku wprowadziła tę nazwę do oficjalnego obiegu. Styl capoeira Angola charakteryzuje się mniej dynamicznymi ruchami, chociaż nie znaczy to, że jest łatwy. Trzeba wykorzystać przebiegłość i spryt, aby pokonać przeciwnika – to typowo brazylijski „malandragem”, co można przetłumaczyć jako „zuchwalstwo” czy „zawadiackość”. Nie ma w Angoli efektownych salt i akrobatyki, które znajdziemy w stylu Regional.

Fot. Johann Moritz Rugendas (wikipedia)