Karnawał za pasem, już wkrótce w mediach pojawią się relacje z Sambodromu w Rio de Janeiro. Przyjrzyjmy się elementom przemarszu szkół samby, żeby lepiej zrozumieć to, co będziemy oglądać na ekranie.

Rywalizacja

Zajmiemy się analizą konkursu w Rio, chociaż swoje przemarsze szkół samby mają też inne brazylijskie miasta, chociażby São Paulo. W Rio rywalizacja na Sambodromie odbywa się od 1984 roku, kiedy to obiekt oddano do użytku. Wcześniej szkoły defilowały na ulicach miasta. Szkoły podzielone są na grupy, a ich struktura przypomina ligi w piłce nożnej. Ekstraklasa to Grupo Especial (Grupa Specjalna), składająca się z 12 najlepszych szkół. Dalej są niższe serie A-E. Tylko Grupa Specjalna oraz Seria A prezentują się na Sambodromie, inne szkoły muszą zadowolić się specjalnie przystosowaną do przemarszu ulicą Intendente Magalhães.

Szkoły z Grupy Specjalnej występują w niedzielę i poniedziałek przed Popielcem, podzielone na 2 grupy po 6 szkół. To ich rywalizację śledzi się z zapartym tchem, a po zakończeniu konkursu sędziowie oceniają występ – przyznawanie ocen można oglądać w telewizji i w internecie, a ocenianych jest wiele elementów przemarszu. Szkoła z najmniejszą liczbą punktów spada do Serii A. Sześć najlepiej ocenionych szkół paraduje jeszcze raz, w pierwszą sobotę Wielkiego Postu w tzw. desfile das campeãs (przemarszu mistrzów, a dokładniej mistrzyń). Najwięcej tytułów mistrzowskich w historii zdobyła szkoła Portela (22), na kolejnych miejscach są: Mangueira (19) i Beija Flor (13).

Elementy

Chociaż cały przemarsz szkół samby robi oszałamiające wrażenie i można zagubić się w feeri barw, ogłuszających dźwięków samby, pięknych ludzi i imprezowej atmosfery, to jednak każda część spektaklu jest szczegółowo rozplanowana. Jeśli wkradnie się chaos, można za to stracić punkty. Każda szkoła samby składa się z obowiązkowych elementów, które muszą być dopracowane do najdrobniejszego szczegółu i większość z nich podlega surowej ocenie sędziów. Zanim szkoła wyruszy na trasę przemarszu, odbywa się zgrupowanie (concentração), podczas którego tysiące uczestników przygotowują się, ustawiają na swoich miejscach i są zazwyczaj motywowani i zagrzewani do tego, aby dali z siebie wszystko podczas występu.

Schemat przemarszu szkoły samby wygląda tak:

  • Comissão de frente – grupa otwierająca pochód, składa się z 10-15 tancerzy, ich zadanie to prezentacja szkoły, zrobienie dobrego pierwszego wrażenia i nawiązanie kontaktu z publicznością.
  • Abre-alas – na początku tej sekcji jedzie wielka ozdobiona w fantazyjny sposób ciężarówka, na której może znajdować się logo szkoły. Za nią podąża kilka grup tematycznych wraz z osobnymi samochodami (carros alegóricos), wszystkie nawiązujące do tematu przewodniego występu (enredo). Na platformach umieszczonych na samochodach oraz obok nich zobaczymy tancerzy, którzy swoim tańcem i strojami opowiadają historię z motywu przewodniego. Przeważnie szkoła wystawia od 5 do 8 alas. Czasami platformy są tak olbrzymie i rozbudowane, że ciężko wprawić je w ruch, zwłaszcza że nie można do tego celu używać zwierząt. Carros alegóricos napędzane są siłą ludzkich mięśni. Jeśli chcecie wystąpić podczas karnawału na Sambodromie i wykupicie miejsce w pochodzie, prawdopodobnie traficie do tej części. Zajmując mniej eksponowane miejsca nie trzeba nawet dobrze tańczyć samby, ale na pewno trzeba robić dobre wrażenie, żeby szkoła nie straciła punktów. Kilka tancerek z Polski występowało już na platformach carros alegóricos i one z pewnością musiały wykazać się czymś więcej niż entuzjazmem. Wywiad z Klaudią Łucyk, która występowała w szkole Mocidade TUTAJ. A na poniższym filmiku można podziwiać samochód szkoły Beija Flor de Nilópolis z 2017 roku.
  • Mestre-sala i porta-bandeira – para tancerzy, która prezentuje sztandar szkoły. Sztandar niesie tancerka i nie wolno jej dotknąć nim ziemi. Ponieważ tancerzy jest tylko dwójka, są bardzo wyeksponowani, ich samba musi zatem być idealna i muszą nienagannie się prezentować. Noszą bogato zdobione stroje, suknia tancerki może ważyć nawet 40 kilogramów. Mestre-sala i porta-bandeira stanowią jeden z ważniejszych elementów przemarszu. Niżej tancerze ze szkoły Mangueira, występ z 2019 roku.
  • Ala das crianças – w tej nieobowiązkowej części, prezentują się dzieci
  • Madrinha (rainha) de bateria – niektóre szkoły mają swoją królową, czyli oszałamiającą tancerkę, na której skupiają się oczy widzów. Czasem jest to aktorka, modelka czy inna celebrytka. Królowa tańczy przed orkiestrą. Więcej o tej postaci TUTAJ. W filmie niżej Bianca Monteiro rainha szkoły Portela z 2017 roku
  • Bateria – orkiestra składająca się z 250-350 perkusistów, którzy dyktują rytm melodii (samba enredo), a przewodzi im dyrygent zwany mestre (mistrz). Za muzykami maszerują wokaliści, często rozmieszczeni na platformie ciężarówki.
  • Ala dos passistas – w tej części prezentują się najlepsi tancerze szkoły, przeważnie w liczbie 15-20 osób. Poza tym, że fantastycznie tańczą, mają do spełnienia jeszcze jedną rolę, a mianowicie wypełniają miejsce pomiędzy orkiestrą a kolejną grupą tancerzy, którą jest…
  • Ala das baianas – grupa kobiet (mężczyźni nie mają tu wstępu) w strojach stylizowanych na suknie prosto z Bahia. Zazwyczaj są to starsze kobiety, cieszące się respektem w szkole. Ich taniec to rytmiczne obracanie się, a dzięki szerokim spódnicom, typowym dla Bahia, wygląda to wszystko niezwykle malowniczo. W poniższym filmie występ baianas – wyobrażasz sobie swoją babcię w takim rytmie? 🙂
  • Velha guarda – ostatni element przemarszu stanowią seniorzy szkoły samby, przeważnie panowie. Ta część nie jest oceniana przez sędziów.

Na końcu pochodu jedzie ciężarówka z drugoplanowymi śpiewakami oraz bardzo ważną postacią intérprete/puxador, który pilnuje, żeby szkoła zmieściła się z przemarszem w wyznaczonym czasie.  

Punktacja obejmuje następujące elementy:

  • Bateria – orkiestra musi być idealnia zgrana, bez żadnej fałszywej nuty
  • Samba-enredo – linia melodyczna musi się komponować z tekstem i pasować do całości tematu przewodniego, z jakim szkoła występuje
  • Śpiewacy oraz intérprete z końca pochodu
  • Synchronizacja alas i ciężarówek (carros alegóricos)
  • Enredo (motyw przewodni, opowieść) – musi być jasny i zrozumiały
  • Zgranie całego przemarszu, harmonijny i spójny występ, brak przerw pomiędzy grupami (alas)
  • Stroje, ozdoby i rekwizyty – oceniana jest kreatywność i wykonanie oraz to, czy pasują do tematu przewodniego
  • Comissão de frente – prezentacja szkoły i kontakt z publicznością
  • Mestre-sala i porta-bandeira – muszą być idealnie zgrani z rytmem samby, a ich stroje pasować do całości

Zdjęcie: Sergio Luiz