Stan Amazonas

Największy stan Brazylii, podobno zamieszkany niegdyś przez wojownicze Amazonki. Miejsce od stuleci przyciągające podróżników, poszukiwaczy przygód i zwykłych awanturników. Ale do dzisiaj stan Amazonas nie odkrył wszystkich swoich tajemnic, które wciąż się kryją w mrocznych ostępach lasów deszczowych.

W skrócie

Stan Amazonas jest największym stanem Brazylii i zajmuje ponad 1,5 mln km², co odpowiada prawie 18% powierzchni kraju. Tak ogromny obszar zamieszkuje jednak niewielka liczba ludzi: zaledwie 4 mln (2% populacji kraju) i jak łatwo się domyślić, wielkie połacie lasu pozostają niezamieszkane. Nazwa stanu pochodzi od rzeki Amazonki, która przez niego przepływa. A rzekę nazwano na cześć wojowniczego plemienia Amazonek, które podobno spotkał tu w 1541 roku hiszpański żeglarz Francisco de Orellana. Obecni mieszkańcy Amazonas nazywani są „amazonenses”.

Największym miastem stanu jest jego stolica Manaus, którą zamieszkuje 2 mln mieszkańców. Drugim miastem, którego populacja przekracza 100 tys. jest Parintins, znane z czerwcowego festiwalu ludowego. Pozostałe ośrodki liczą poniżej 100 tys. mieszkańców. W składzie etnicznym dominują potomkowie wielu ras (pardos), stanowią oni prawie 75% ludności stanu Amazonas, białych jest niecałe 25%, a pozostały procent to Indianie i czarni, a nawet Azjaci. Gmina São Gabriel da Cachoeira może pochwalić się tym, że 76% jej mieszkańców to Indianie. Z kolei wśród „pardos” najwięcej jest ludności, którą określa się jako „caboclos”, czyli potomków rasy białej i indiańskiej.

Większa część stanu Amazonas leży w strefie klimatu równikowego z wysoką średnią temperaturą (powyżej 30 stopni), dużymi opadami i wilgotnością ok. 80-90%. Najniższą temperaturę zarejestrowano tu w 1975 roku i wynosiła 7 stopni. Pomiędzy majem a wrześniem zdarzają się „friagens” (po polsku: surazos), czyli nagłe spadki temperatury nawet do ok. 10 stopni, które powstają w wyniku południowego wiatru znad Pacyfiku – występują one również w innych stanach w Regionie Północnym. Na terenie stanu znajduje się najwyższy szczyt Brazylii, Pico da Neblina o wysokości 2995 m.

Amazoński las deszczowy porasta większość powierzchni stanu i jest najbardziej różnorodnym ekosystemem naszej planety. Wystarczy wspomnieć, że do tej pory sklasyfikowano ok. 40 tys. występujących tu gatunków roślin, 2,5 miliona gatunków owadów i tysiące gatunków innych zwierząt. Las amazoński składa się w dużej części z terenów zalewowych (várzeas oraz igapós), a pozostałą część stanowią obszary, które nie są zatapiane (floresta da terra firme). Płynąca przez stan Amazonka jest według niektórych źródeł uznawana za najdłuższą rzekę na świecie, a w okolicach Manaus występuje niecodzienne zjawisko spotkania dwóch rzek: Solimões (Amazonka) o żółtych mętnych wodach i jej największego dopływu Rio Negro, którego wody są czarne. Miejsce spotkania rzek (Encontro das Águas) jest wielką atrakcją turystyczną.

Historia

W epoce odkryć geograficznych Hiszpania i Portugalia rywalizowały ze sobą o nowe ziemie w Ameryce Południowej. Aby podzielić strefy wpływów, podpisano Traktat z Tordesillas (1494), zgodnie z którym obszar dzisiejszego stanu Amazonas przypadał Hiszpanii. Pomimo tego oficjalnego dokumentu, Portugalczycy podbijali nowe obszary i zajmowali je w imieniu swojego króla. Szczęścia na nowych ziemiach próbowali także Holendrzy, Anglicy i Francuzi. Istotną stroną na ówczesnej scenie społecznej i politycznej byli też misjonarze, obecni w Amazonii, których celem było nawracanie ok. 8 milionów Indian, którzy zamieszkiwali Amazonię w momencie, gdy dotarli tam biali ludzie. Pierwszym Europejczykiem, który przepłynął Amazonkę od źródła aż po ujście do Atlantyku był Hiszpan Francisco de Orellana (1540-42) i to jemu zawdzięczamy barwną opowieść o wojowniczym plemieniu Amazonek, od których wzięła swoją nazwę nie tylko rzeka, ale także stan Amazonas i cały region Amazonii.

W 1750 roku wraz z zawarciem Traktatu Madryckiego, Hiszpania i Portugalia doszły do porozumienia w sprawie spornych ziem w Ameryce Południowej, między innymi obszaru Amazonii i tak obecny stan Amazonas znalazł się we władaniu korony portugalskiej. Terytorium zostało włączone do stanu Pará, a jego stolicą było miasto Barra do Rio Negro – obecnie Manaus. Po uzyskaniu niepodległości przez Brazylię w 1822 roku, prowincja Amazonas (Província do Amazonas) została odłączona od stanu Pará i zyskała autonomię.

Największy rozkwit stan Amazonas przeżył podczas boomu kauczukowego na przełomie XIX i XX wieku. Do amazońskich lasów ruszyły tłumy lokalnych i napływowych zbieraczy kauczuku, a zyski z jego sprzedaży wpłynęły na dynamiczny rozwój miast położonych nad brzegami Amazonki, przede wszystkim Manaus i Belém. Manaus, nazywane „Paryżem tropików”, było jednym z pierwszych miast w Brazylii, w którym pojawiła się elektryczność, wznoszono nowe budynki, a najsłynniejszy z nich to Teatro Amazonas, czyli opera z Manaus. Na jej deskach występowały największe światowe sławy, m.in. „król tenorów” początku XX wieku, Włoch Enrico Caruso. Wraz z wynalezieniem syntetycznego kauczuku, popyt na ten naturalny z Amazonii się załamał i lokalna gospodarka zaczęła podupadać. W 1967 roku utworzono specjalną strefę ekonomiczną w Manaus (Zona Franca de Manaus).

Jednym z problemów, które dotykają obecnie stan Amazonas oraz szerzej cały region Amazonii, jest wycinka lasów na potrzeby rolnictwa, przede wszystkim hodowli bydła i upraw soi. Innym poważnym problemem jest zanieczyszczenie środowiska spowodowane przez przemysł wydobywczy. Nie pozostaje to również bez (negatywnego) wpływu na lokalne społeczności indiańskie.

Informacje dla turystów

Stan Amazonas to przede wszystkim wymarzone miejsce dla ekoturystów. Las deszczowy oraz rzeka Amazonka umożliwiają spędzanie czasu na łonie przyrody na wiele różnych sposobów.

• Manaus – zanim jednak zanurzymy się w gąszcz selvy (często błędnie nazywanej dżunglą), możemy udać się na zwiedzanie zabytków w mieście, przede wszystkim Teatro Amazonas, który jest chyba najbardziej znanym i charakterystycznym budynkiem w Manaus. Obowiązkowo trzeba też odbyć rejs statkiem w miejsce spotkania rzek (Encontro das Águas), oddalone ok. 10 km od miasta. Będąc w Manaus nie zaszkodzi też odwiedzić muzeów związanych z tutejszą przyrodą i kulturą Indian, a także odpocząć na nadrzecznej plaży Praia da Ponta Negra.
• Pakiety wycieczkowe z pobytem w lesie – jeśli mamy bazę wypadową w Manaus, łatwo skorzystać z jednej z licznych ofert agencji turystycznych, które oferują kilkudniowe pobyty w hotelach typu jungle lodge i z takimi atrakcjami, jak rejsy po rzece, spacery leśnymi ścieżkami, podglądanie dzikich zwierząt w ich naturalnym środowisku – a wszystko rzecz jasna pod okiem przewodnika. Pakiety można zakupić bezpośrednio w hotelach – transport z Manaus w cenie.
• Park Narodowy Anavilhanas – jeden z największych słodkowodnych archipelagów na świecie, w skład którego wchodzi ok. 400 wysp i wysepek. Jedną z głównych atrakcji tego miejsca jest obserwacja różowych delfinów. Więcej o Anavilhanas TUTAJ
• Park Narodowy Jaú – jest oddalony o ok. 220 km od Manaus; dotrzemy tu tylko łódką i najlepiej zostać kilka dni (co najmniej 2), żeby w pełni nacieszyć się bliskością przyrody; 4-dniowe pakiety wycieczkowe z Manaus kosztują ok. 1500 reali/os.
• Barcelos – historyczne miasto nad Rio Negro, oddalone o 400 km od Manaus, można dostać się tu łódką (co najmniej 12 godzin) lub samolotem. Barcelos jest znane z ogromnej różnorodności występujących tu ryb, odbywa się tu nawet doroczny rybny festiwal (Festival do Peixe Ornamental), jednak innym wabikiem jest połów drapieżnej ryby tucunaré-açu, która występuje w tutejszych wodach w obfitości. Zaprawieni wędkarze przybywają do Barcelos, chcąc zmierzyć się z tym rzecznym potworem.
• Parintins – w stanie Amazonas, słynącym z przebogatej przyrody, Parintins wyróżnia się ofertą kulturalną: w czerwcu odbywa się tu słynny na cały kraj festiwal, którego głównym punktem jest symboliczny pojedynek dwóch byków: Caprichoso i Garantido. Na wzór Sambodromu z Rio, tutaj mamy Bumbodrom, czyli teatr byków. Do Parintins dotrzemy w 45 godzin łódką lub w niecałą godzinę samolotem.
• Presidente Figueiredo – miasto położone 120 km od Manaus, można nazwać amazońską stolicą wodospadów: znajduje się ich tu ok. 100, poza tym liczne strumyki, jeziora, jaskinie i groty. Jeśli lubicie słodycze i wyroby z cupuaçu (rodzaj kakaowca), nie możecie przegapić Festa do Cupuaçu – imprezy z udziałem sław brazylijskiej muzyki. Polecaną formą transportu do Presidente Figueiredo jest wynajęty samochód lub też wyprawa z agencją wycieczek.
• São Gabriel da Cachoeira – leży na północnym krańcu stanu Amazonas, przy granicy z Kolumbią, 850 km od Manaus. Stanowi punkt wypadowy do parku narodowego Pico da Neblina z najwyższym w Brazylii szczytem górskim – wejście na szczyt nie jest jednak proste, ponieważ szlak przebiega przez rezerwat Indian Yanomami, którzy niechętnie goszczą turystów, ale ostatnio media donoszą, że Indianie chcą bardziej otworzyć się na zwiedzających, próbując w ten sposób chronić się przed inwazją poszukiwaczy złota (garimpeiros). Indianie stanowią 76% tutejszych mieszkańców (niektóre źródła podają, że nawet 90%).
• Rejs Manaus-Belém – pięciodniowy rejs na pokładzie statku, gdzie mamy do wyboru miejsce w hamaku na pokładzie (tańsze) lub kajutę (droższa). Po drodze statek zatrzymuje się w Santarém, które można przy okazji zwiedzić. Najbardziej polecanym statkiem jest Amazon Star. Ten rejs chodzi mi po głowie już od kilku lat i wprost nie mogę się doczekać, aż pewnego dnia wejdę na pokład w Manaus.